Ngày nay những ai biết chơi cờ tướng đều đã từng chơi ít nhất vài ván cờ úp vì nó luôn mang sự hấp dẫn vì sự bất ngờ, tính may rủi và kết thúc nhanh chóng hơn cờ tướng.
Bàn cờ úp bắt đầu với 30 quân ờ úp xuống mặt bàn, hay che đậy bằng những nắp hộp nhẫn đỏ chót, chỉ 2 Tướng lộ mặt. Hai người chơi xào cờ qua lại đảm bảo các quân cờ đều là bí mật đối với người kia. Sau mỗi nước di chuyển, cờ mới được lật mặt, thế trận cờ từ từ lộ diện.
Bàn cờ của cờ úp là bàn của cờ tướng, quân cờ là các quân của cờ tướng úp xuống, còn luật chơi thì cơ bản là luật chơi của cờ tướng, tuy có những thay mà trở thành đặc trưng riêng của cờ úp.
Cách bố trí quân ban đầu của cờ úp như cờ tướng, nhưng các quân cờ được úp xuống – trừ hai quân tướng – trộn và xếp ngẫu nhiên vào các vị trí. Tuy nhiên, vẫn phân biệt quân màu này với màu kia.
Nước đi đầu tiên của mỗi một quân cờ úp là nước đi đầu tiên của quân tương ứng với vị trí của nó bên cờ tướng. Sau khi lật lên là quân gì, thì đi theo luật của quân ấy cho đến hết ván cờ.
Tuy nhiên, không như cờ tường, quân tượng và quân sĩ của cờ úp được đi trên toàn bộ bàn cờ, chứ không bị cấm đi qua hà như ở cờ tướng.
Nhưng cờ úp vẫn có các luật sau của cờ tướng: cản mã, lộ mặt tướng và quân tướng không được đi ra khỏi cung cấm (hay thành tùy cách gọi).
Đây là những điểm “hạn chế” cố hữu mà cờ úp “tất yếu” phải mang, vì nó là một biến thể (kế thừa) của cờ tướng.
Với các quân cờ được úp xuống rất lạ và luật chơi được mở rộng của mình, cờ úp rất khó lường (từ chuyên môn dân cờ gọi là “nhiều biến” – biến ở đây là biến hình (cờ), biến thế chứ không phải biến số trong toán học).
Cũng từ các quân và luật chơi rất lạ của mình, cờ úp mang trong mình tính hên xui nhất định. Người chơi không tránh được điều này và đây cũng là điểm đặc trưng riêng của cờ úp.
Khi chơi, nếu một bên lật quân lên toàn là những quân cờ yếu, thì khả năng thua của bên đó là rất cao, dù người chơi có giỏi đến mấy. Mức độ hên xui cũng thay đổi theo từng ván, thậm chí có những ván mức độ hên xui là 100%, khi đang thua rõ ràng lật lên một quân chiếu bí đối phương thắng luôn.
Theo kỳ thủ quốc tế đại sư Đào Quốc Hưng – tuyển thủ đội tuyển cờ tướng TP.HCM, độ may rủi trong cờ úp chiếm đến khoảng 70%. “Nhiều người đánh cờ sáng không thể bằng mình nhưng chơi cờ úp với họ thì mình chỉ ngang ngửa, ván ăn ván thua tùy theo tình hình may rủi lúc xuất quân thôi” – anh Hưng cho biết.
Tuy nhiên, nếu tính từ mười ván trở lên thì tỉ lệ hên xui thấp xuống chỉ còn khoảng từ 35% đến 45%. Nghĩa là càng chơi nhiều ván, thì người giỏi hơn càng có khả năng thắng nhiều hơn.
Chính vì có sự hên xui nên cờ úp có tính giải trí, chứ không hoàn toàn là đấu trí như cờ tướng, cờ vua… Và vì có tính giải trí nên dân gian tiếp nhận và chơi cờ úp một cách hào hứng hơn.
Vì có tính hên xui nên không phân biệt được đẳng cấp một cách rõ ràng. Nếu chơi ít ván, người chơi kém hơn vì may mắn có thể thắng người chơi giỏi hơn, nên số lượng người chơi đông hơn. Bởi mọi người thường sẽ không chơi khi biết chắc là mình sẽ thua.
Cũng chính vì có tính hên xui, nên dân độ giang hồ thích chơi cờ úp hơn. Cờ úp khi chơi, lật từng quân rất hào hứng, cả hai bên đều háo hức chờ xem quân lật lên là quân gì…
Trong dân gian mà nói, các trò cờ bạc đều có tính đỏ đen, hên xui… Hên thì thắng xui thì thua, rất sòng phẳng…
Tất nhiên các yếu tố kinh nghiệm, sức khỏe, sự bền bỉ cũng rất quan trọng, nhưng trong cờ úp, mức độ hên xui không hề nhỏ. Đó cũng chính là điểm hấp dẫn riêng của cờ úp.
Và cũng chính vì sự phức tạp, khó lường do “nhiều biến” của cờ úp, nên cho đến nay trên thị trường (xã hội) chưa có một cuốn sách nào viết về cờ úp.
“Cờ úp được giới cờ độ chơi rộng rãi có lẽ do xác suất may rủi cao, phần nào xóa bỏ được khoảng cách trình độ giữa hai người chơi. Nó cũng mang những biến đổi có tính phóng khoáng, thoải mái của các quân cờ như sĩ, tượng có thể vượt sông… dễ tạo hứng khởi cho những người sẵn tính đỏ đen” – huấn luyện viên cờ tướng tuyến dự bị tập trung TP.HCM Bùi Văn Hiếu chia sẻ.
Chưa có tác giả nào nghiên cứu công phu để đưa ra một cuốn sách bài bản về cờ úp, từ hướng dẫn cách chơi cho đến tổng hợp các chiến thuật, chiến lược khi khai cuộc, trung cuộc và tàn cuộc.
Chỉ có mỗi người chơi tổng hợp kinh nghiệm cho mình. Những người chơi lâu năm, già dặn, lão làng dường như không muốn chia sẻ kinh nghiệm của mình.
Các loại cờ phổ biến trên thế giới hiện nay như cờ vua, cờ tướng, cờ vây con người đã nghiên cứu rất sâu, viết ra nhiều sách phân tích, tổng hợp dạy về các thế và cách dành ưu thế trong khai cuộc, trung cuộc, tàn cuộc; rồi đặt tên cho các chiến lược, chiến thuật trong phòng thủ, tấn công, rồi tạo ra những phần mềm đánh cờ rất giỏi, thắng cả người giỏi nhất thế giới…
Nhưng riêng cờ úp, thì vẫn còn cả một đại dương mênh mông kiến thức chưa được khai thác, bởi cờ úp phức tạp, khó lường… (nhiều biến hóa).
Biên tập lại tại Cờ Ziga – Nguồn: Thành Nguyễn
0 bình luận